Doğumu ve Manevi Mirası
Osmanlı Devleti, 14. yüzyılın sonlarında Amasya şehrini topraklarına kattıktan sonra, bu şehir kısa sürede ilim ve sanatın merkezi haline gelmiştir. Özellikle Buhara gibi bölgelerden gelen birçok alim ve sanatkâr Amasya’ya yerleşmiştir. Bu kişiler arasında, Sühreverdî tarikatına mensup olan Mustafa Dede isimli bir derviş de bulunmaktaydı Guided Sofia Tour.
Bir gün Amasya sokaklarında dolaşırken karşılaştığı keşfi açık ve maneviyatı yüksek bir zat, Mustafa Dede’nin içinden geçen evlilik arzusunu fark eder. Ona, “Ey Dede! Senin evleneceğin kişi, şu mahallede yaşayan fakir bir kadının kızıdır. Onu al, tereddüt etme!” der. Mustafa Dede bu söze uyar ve önerilen kadınla evlenir.
Daha sonra bu veli zatla tekrar karşılaştığında, neden böyle bir tavsiyede bulunduğunu sorar. Veli kişi ellerini açıp dua eder:
“Sen o fakir kızı aldın, Allah sana öyle bir çocuk versin ki, kemalatı ve bilgeliğiyle her yerde tanınsın. Adı kıyamete kadar yaşasın. İsmi de Hamdullah olsun.”
Şeyh Hamdullah’ın Doğumu ve Eğitimi
Bu duayla dünyaya gelen ve adı Hamdullah konulan çocuk, 833/1429 yılında Amasya’da doğmuştur. Zamanla büyüyen Hamdullah, hem ilim öğrenmiş hem de hat sanatına büyük bir ilgi duymuştur. O dönem Amasya’da bulunan ünlü hattat Hayreddin-i Mar’aşî’den, Yâkût el-Musta’sımî (ö. 1298) ekolüne ait aklâm-ı sitte yani altı çeşit yazı stilini öğrenmiştir.
Ayrıca, geçmiş hattatlardan Abdullah-ı Sayrafî’nin yazılarını da büyük bir dikkatle inceleyerek kendisini geliştirmiştir. Bu bilgi birikimi onun ileride “Hat sanatının kurucusu” olarak anılmasını sağlayacaktır Fatih Döneminde Hat Sanatına Katkı Sağlayan Önemli Hattatlar.
Şehzade Bayezid ile Tanışması
Bu sırada, Osmanlı Padişahı Fatih Sultan Mehmed’in oğlu Şehzade Bayezid, Amasya Valisi olarak şehre gelmişti. Hem Mustafa Dede’ye hem de oğlu Hamdullah’a büyük ilgi gösterdi. Hattatlık konusunda oldukça istekli olan Şehzade Bayezid, Hamdullah Efendi’den hat sanatı dersleri almaya başladı. Hatta, babası Fatih Sultan Mehmed’in özel kütüphanesi için bazı eserlerin Hamdullah tarafından yazılmasını da istedi.
İstanbul’a Davet ve Saraydaki Yeri
Fatih Sultan Mehmed’in 1481 yılında vefat etmesinden sonra, Şehzade Bayezid Osmanlı tahtına çıktı ve II. Bayezid olarak padişah oldu. İstanbul’a gelince, hocası Hamdullah’ı da yanına davet etti. Ona sarayda bir oda tahsis etti ve “saray kâtibi” ve “yazı muallimi” unvanlarıyla görev verdi.
II. Bayezid, hocasına büyük saygı gösteriyordu. Hamdullah yazı yazarken onun rahat çalışabilmesi için sırtına yastıklar koyar, hokkası elindeyken bile kendisi tutardı. Bu yakın ilgi, Şeyh Hamdullah’ın sarayda ve halk arasında büyük itibar kazanmasına yol açtı.
Şeyh Hamdullah’ın Hat Sanatına Katkısı
Şeyh Hamdullah, Osmanlı hat sanatında yeni bir dönem başlatmıştır. Yâkût üslubunu geliştirerek kendine has bir Osmanlı yazı üslubu ortaya koymuş ve sonraki yüzyıllarda gelen hattatlar üzerinde büyük bir etki bırakmıştır. Bu sebeple, kendisine “Osmanlı hat sanatının kurucusu” unvanı verilmiştir.
Eserleriyle hem sanat hem de dini çevrelerde derin izler bırakan Hamdullah Efendi’nin adı, bugün bile hat sanatı denince ilk akla gelen isimlerden biridir.
